Nam Phi - ngọn hải đăng tắt dần của châu Phi

(Bài viết bàn về kinh tế, xã hội hơn là về sắc đẹp.)

Hình minh họa: đương kim Hoa hậu Nam Phi 2022

 
Với những khán giả hâm mộ các cuộc thi sắc đẹp, Nam Phi là một cường quốc nhan sắc khi nước này liên tục đăng quang và vào top sâu tại các cuộc thi sắc đẹp quốc tế như Miss World, Miss Universe, Miss Supranational trong các năm gần đây.

 
Ở khía cạnh kinh tế, Nam Phi cũng là một quốc gia nổi bật. Năm 2022, Nam Phi vẫn là nền kinh tế lớn thứ ba tại châu Phi (sau Nigeria, Ai Cập), có GDP đầu người khá cao tại châu Phi (khoảng 6700 USD, cao gần gấp đôi Việt Nam), và được coi là nền kinh tế công nghiệp hóa nhất của lục địa đen.

 
Thế nhưng nếu tìm hiểu sâu hơn, Nam Phi không giàu mạnh đến mức như thế. Những năm gần đây, các phân tích kinh tế cho thấy Nam Phi đang ngày càng trượt dài vào khủng hoảng. Eskom, công ty điện lực của Nam Phi nhiều năm liền liên tục gặp khủng hoảng, dẫn đến cắt điện trên diện rộng tại Nam Phi, làm đình trệ sản xuất. Chính phủ Nam Phi tham nhũng, năng lực quản lý kém đã dẫn đến việc Eskom làm ăn ngày càng thua lỗ, trong khi người dân nhiều vùng ở Nam Phi phải chịu cảnh cắt điện liên miên.

 
Tình trạng thiếu điện kinh niên chính là lý do khiến kinh tế Nam Phi tăng trưởng chậm chạp, chỉ tăng 0,2% trong quý I năm nay, và có khả năng sụt giảm nữa. Hậu quả, Nam Phi hiện là một trong những nước có tỷ lệ thất nghiệp cao nhất thế giới, lên đến gần 33% trong quý I năm nay. Điều đó có nghĩa là cứ 3 người lao động tại Nam Phi thì 1 người thất nghiệp.

Hình 2: GDP của Nam Phi qua các năm: GDP của Nam Phi năm vừa rồi (2022) còn thấp hơn ngưỡng của năm 2011. Trong một thập niên vừa qua, kinh tế Nam Phi không tăng mà còn giảm xuống.

Hình 3: GDP của Việt Nam, một nước đang phát triển có thu nhập đầu người dưới Nam Phi. Nhìn chung các nước đang phát triển thường có GDP năm sau cao hơn năm trước, quy mô kinh tế mở rộng dần theo thời gian.

Sự đình trệ của kinh tế Nam Phi đã là xu thế của hơn một thập niên vừa qua, chứ không phải là một hiện tượng nhất thời. Nhìn biểu đồ GDP của Nam Phi (hình 2), quy mô kinh tế của Nam Phi hiện nay không tăng thêm được chút nào so với hồi năm 2011 (trong khi dân số thì tăng thêm, nên thu nhập đầu người sẽ giảm dần xuống). Điều này trái với quy luật chung ở các nước đang phát triển khác là kinh tế phát triển lên dần qua các năm (xem hình 3, GDP của Việt Nam). Tính từ năm 2022, kinh tế Việt Nam đã bắt đầu vượt qua Nam Phi về quy mô.

 
Tóm lại, kinh tế Nam Phi không hề tốt như nhiều người tưởng. Từng được coi là ngọn hải đăng của châu Phi về kinh tế, nhưng ánh sáng của Nam Phi đang mờ dần. Thậm chí trong tương lai, Nam Phi có thể sẽ đánh mất vai trò của họ trong nhóm các nước có nền kinh tế mới nổi quan trọng, bị các nước khác soán ngôi.

 
(Số liệu tham khảo: IMF, Trading Economics)